XẠ CAN (Thân rễ)

Rhizoma Belamcandae chinensis

Thân rễ để nguyên hay được cắt thành phiến mỏng đã phơi hay sấy khô của cây Rẻ quạt [Belamcanda chinensis (L.) DC.], họ La dơn (Iridaceae).

Mô tả

Cây thân cỏ có phần rễ rất phát triển. Đoạn thân rễ màu vàng nâu nhạt đến nâu, có những vân ngang là vết tích của nơi đỉnh lá, còn sót lại những rễ ngắn, nhiều nốt sần nhỏ là vết tích của rễ con, hay những phiến có dạng hình trái xoan hay tròn, mép lồi lõm không đều, màu vàng nâu nhạt đến vàng nâu. Thông thường xạ can có phần lá mọc thẳng đứng, có khi cao tới 1 m, có hình mác dài. Lá hình phiến dài có gan lá song song, thông thường lá phía dưới úp lên gốc lá ở phía trên. Hoa có cuốn, cánh hoa màu vàng cam. Còn phần quả thì hình trứng có 3 van, phần hạt màu xanh đen và có hình cầu.

Phân bố 

Đây là cây rất dễ mọc nên có thể thấy ở khắp nơi. Tập trung nhiều ở các nước châu Á như Lào, Phillipin, Ấn Độ, Triều Tiên, Trung Quốc, Nhật Bản. Ở nước ta có thể thấy nhiều ở: Tp. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Huế, Nghệ An, Ninh Bình, Thanh Hóa, Hà Nội, Hòa Bình, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Lào Cai,…

Thành phần hóa học 

Hoạt chất có trong xạ can như:

·         Tectorigenin ·         Belamcanidin, ·         Methyl Irisolidone ·         Iristectoriginin

·         Irigenin ·         Irisflorentin ·         Noirisflorentin

Tác dụng

• Có khả năng chống nấm và virus, ức chế virus gây nhiễm hô hấp và các loại nấm da thường gặp.
• Có tác dụng với nội tiết, tăng tuyến nước bọt
• Có tác dụng giải nhiệt, giúp giảm sốt
• Tác dụng kháng viêm
• Tác dụng khử đờm, tống đờm mạnh và tăng cường chức năng hô hấp
• Tác dụng kháng vi sinh

Không sử dụng cho những trường hợp sau:

Phụ nữ có thai, những người mắc các bệnh như trỳ vị hơi yêu, tạng hàn, khí huyết hư, bệnh không có thực nhiệt không nên sử dụng xạ can.